Logainmníocht na Breataine Bige
Tagann logainmneacha na Breataine Bige ón mBreatnais i bhformhór na gcásanna, ach bhí tionchar acu freisin ar theagmháil teanga leis na Rómhánaigh, na Gaeil, na hAngla-Shacsanaigh, na Lochlannaigh, na hAngla-Normannaigh agus Sasanaigh na linne seo. Nochtann logainmníocht na Breataine Bige gnéithe suntasacha de stair agus de thíreolaíocht na tíre, chomh maith le forbairt na Breatnaise. Cuireann Cymdeithas Enwau Lleoedd Cymru (Gaeilge: Cumann Logainmneacha na Breataine Bige) a staidéar siúd chun cinn.
Stair
[cuir in eagar | athraigh foinse]Le linn an 4ú go dtí an 11ú haois, fad is a shocraigh an hAngla-Shacsanaigh agus na himircigh eile ón Eoraip síos sna limistéir buailte ar an Bhreatain, d'fhorbair an Bhreatain Bheag ina haonán sainiúil, ag forbairt a teanga, a cultúir, a cód dlí agus a struchtúir pholaitiúla. Ina gheábhanna, idir an 11ú haois agus an 16ú haois, cuireadh an Bhreatain Bheag faoi smacht, faoi chois, agus faoi dheireadh glacadh í isteach i Ríocht Shasana, ach d'ainneoin sin, coinnigh sí go leor gnéithe cultúrtha ar leith, go háirithe a teanga. Ó shin i leith, tá meascán cultúir sa Bhreatain Bheag, leis an mBéarla in uachtar i gcúrsaí tionscail agus tráchtála, ach leis an mBreatnais fós mar theanga bheo, go háirithe ina daingean, i "dtír na Breatnaise" y Fro Gymraeg san iarthuaisceart, i lár, agus in iarthar na Breataine Bige. Tá cultúr na Breataine Bige agus a neamhspleáchas polaitiúil á n-athdhearbhú níos mó ó lár an 19ú haois.
Tréithe teanga
[cuir in eagar | athraigh foinse]Is teanga Bhriotainic de chuid an Iarthair í an Bhreatnais a shíolraigh ón mBriotainic Choiteann a bhí á labhairt ar fud na Breataine Bige sna céadta bliain roimh na hionraí Angla-Shacsanacha agus Lochlannacha, a ba chúis le cruthú Shasana. Tagann go leor logainmneacha sa Bhreatain, go háirithe gnéithe nádúrtha ar nós aibhneacha agus cnoic, go díreach ón mBriotainic Choiteann. I measc na samplaí soiléire de logainmneacha de bhunadh na Briotainice tá Penrith ("cinn tíre taobh leis an áth") agus an iliomad aibhneacha dar teideal Afon (Gaeilge: abhainn).
Faightear logainmneacha ón Hen Ogledd (Gaeilge: Sean-Thuaisceart áit ina raibh teanga Bhriotainic de chuid an Iarthaira á labhairt, in Cumbria agus i nGalldachd na h-Alba. Ina measc tá an t-ainm Dún Éideann, ón gCumbric Din Eidin "Dún Eidin".
Is teanga Bhriotáineach de chuid an Iardheiscirt í an Choirnis agus tá bunús comhchosúil le hainmneacha i gCorn na Breataine agus go pointe níos lú in Devon, Somerset agus Dorset leis an Bhreatain Bheag, a leithéid agus an River Avon, Devon. Tá an t-ainm lonnaíochta Tre- comhionann leis an gceann a úsáidtear sa Bhreatnais agus tá sé ar cheann de na gnéithe logainm is coitianta sa Bhreatain Bheag agus i gCorn na Breataine arb ionann é agus -ton sa Bhéarla, taobh le Lan- arb ionann é agus an Bhreatnais Llan- in éineacht le hainm Naomh. I nDevon léiríonn úsáid choitianta -combe go bhfuair an Béarla cwm ón Choirnis/Bhreatnais go luath sa stair.
Is teanga bheo fós í an Bhreatnais, á labhairt ag breis is 20% de dhaonra na tíre. Cosúil le gach teanga, tá sí athraithe le himeacht ama agus leanann sí ag déanamh amhlaidh, mar shampla trí ghlacadh le focail iasachta ó theangacha eile ar nós Laidin agus Béarla. Tá go leor tréithe ag an mBreatnais féin nach bhfuil cur amach acu ar fhormhór na gcainteoirí Béarla, rud a fhágann gur deacair a logainmneacha a thuiscint. Mar shampla, úsáideann sí roinnt athruithe tosaigh ar chonsain (ar a dtugtar "athruithe") i gcúinsí gramadaí éagsúla. Maidir le logainmneacha, ciallaíonn sé seo, mar shampla, paróiste (llan) atá tiomnaithe do cheann de na naoimh. m.sh. Muire (Mair) déantar Llanfair as – athraíonn an m tosaigh Mair go f (fuaimnithe /v/) ar chúiseanna gramadaí. Féadfaidh athruithe eile a bheith i bhfeidhm ar ghutaí inmheánacha.
Tá difríochtaí freisin idir caighdeáin litrithe na Breatnaise agus an Bhéarla, a chuaigh i bhfeidhm ar an gcaoi a litrítear logainmneacha sa dá theanga. Mar shampla, fuaimnítear /v/ (nó tostach) fad is a fhuaimnítear ff /f/; mar sin, fuaimnítear an focal Breatnaise ar abhainn, afon, le fuaim-v agus mar sin is minic a litrítear mar "Avon" é nuair a bhíonn sé le feiceáil i logainmneacha Béarla agus in aibhneacha..[1]
Forbairt logainmneacha sa Bhreatain Bheag
[cuir in eagar | athraigh foinse]
Thug áitritheoirí luatha na Breataine Bige ainmneacha ar dtús ar ghnéithe nádúrtha suntasacha, mar aibhneacha, cnoic, sléibhte, cuanta agus cladaí. Roimh fhorghabháil na Róimhe sa chéad haois, ní cosúil go raibh daoine ag teacht le chéile i lonnaíochtaí eagraithe, agus mar sin is beag cúis le hainmneacha a thabhairt ar áiteanna den sórt sin. Tríd is tríd, daingníodh na bailte Rómhánacha a bunaíodh agus tugadh an t-ainm cineálach castra orthu, a rinneadh caeras sa Bhreatnais, ar dtús leis an bhrí "imfhálú daingnithe". Lean go leor díobh seo ar aghaidh mar bhailte tar éis do na Rómhánaigh imeacht, ina measc Caernarfon, Caerfyrddin, Caerllion, agus Caer-went.
In áiteanna eile, fuair go leor sráidbhailte agus bailte níos déanaí a n-ainmneacha ó ghnéithe nádúrtha. Mar shampla, tagraíonn Abergele do "béal [na habhann] Gele", Harlech a chiallaíonn "carraig fhionn", Rhuddlan "bruach dearg", agus Porthcawl "caladh le praiseach thrá". Ciallaíonn Aberystwyth "béal an Ystwyth", abhainn míle nó mar sin ar shiúl ó lár an bhaile, agus de réir dealraimh tugadh an t-ainm sin uirthi mar gheall ar an mearbhall a bhí ag na Sasanaigh ar na caisleáin éagsúla sa cheantar.[2]
Thóg go leor áiteanna eile a n-ainm ó lonnaíochtaí reiligiúnacha agus clasau (mainistreacha) a bunaíodh ón gcúigiú haois ar aghaidh. Is gnách go n-úsáideann siad seo an réimír llan, atá comhionann go garbh le "paróiste". Tá an chuid is mó acu tiomnaithe dá mbunaitheoirí,[3] arbh as ríshleachta áitiúla iad agus ar tugadh urraim dóibh mar naomhphátrúin.[4] I measc na samplaí tá Llandudno ("Paróiste Tudno"), Llanelli ("Paróiste Elli"), agus Llantwit ("Paróiste Illtud"). Tar éis ionradh na Normannach ar an mBreatain Bheag, rinneadh cuid acu a thiomnú do naoimh níos cineálaí: Llanilar ("Paróiste Ilar"), Llanfoist ("Paróiste Ffwysth"). Cuimsíonn cuid acu — trí dhearmad go hiondúil—eilimintí eile nó ceann ar bith: Llan, Powys, Llanharry, Llangefni ("Paróiste Afon Cefni ").[3] I measc logainmneacha reiligiúnacha eile tá merthyr ("mairtíreach") agus eglwys ("eaglais").
Thar na gcéadta bliain, chuaigh athruithe sóisialta agus eacnamaíocha na tíre i bhfeidhm ar logainmneacha Breatnaise ar bhealaí éagsúla. Sa Réabhlóid Thionsclaíoch forbraíodh go leor bailte agus sráidbhailte nua, go háirithe i ndeisceart na Breataine Bige. Bhain cuid acu seo úsáid as logainmneacha a bhí ann cheana féin, agus fuair cuid eile ainmneacha nua. Mar shampla, ghlac na bailte Port Talbot agus Tredegar ainmneacha a bpríomhúinéirí talún agus forbróirí. I dtuaisceart na Breataine Bige, thug an forbróir William Madocks “Portmadoc” ar an logainm Phorthmadog a bhí ann ar dtús, chun a ainm féin agus ainm an mairnéalaigh (b’fhéidir miotasach) Madoc a chomóradh. Sampla luath de bheart bolscaireachta a chonaic sráidbhaile Llanfairpwllgwyngyll ("Eaglais Mhuire in aice leis an log le coill bhána") é féin a athainmniú sna 1860í le teideal níos faide fós, mar iarracht a stáisiún traenach a choinneáil ar oscailt.
Áirítear ar ghnéithe coitianta de logainmneacha Breatnaise mar sin focail do ghnéithe topagrafacha agus focail a léiríonn tionchar an duine. Léirítear cuid de na gnéithe logainmneacha is minicí sa Bhreatain Bheag sa tábla thíos. Is é an leagan Breatnaise a thaispeántar an bhunfhoirm thagartha, gan athrú.[5]
| An Bhreatnais | An Béarla |
|---|---|
| aber | cumar na ndobharlach, eisileadh uisce |
| afon | abhainn |
| allt | leiceann cnoice, coill |
| bach | beag |
| bedd | uaigh |
| betws | séipéal, aireagal |
| blaen, blaenau | foinse/foinsí srutháin, ardtalamh |
| bryn | cnoc |
| bwlch | bearna sna cnoic, bearnas nó mám |
| cae | cluain, imfhálú |
| caer | dún, daingean |
| capel | séipéal |
| carn, carnedd | carn (carnán clocha) |
| cas, castell | caisleán |
| cefn | droim |
| cei | cé |
| cil | cúinne, coirnéal, cuasán |
| clog, clogwyn | aill chrochta |
| coed | foraoise, coill |
| cors | portach |
| craig | carraig, creig |
| croes | cros, crosbhóthar |
| crug | carn, cnocán |
| cwm | gleann |
| cymer | cumar |
| din | dún |
| dinas | chathair |
| dol | móinéar, cluain |
| dwfr, dŵr | wisce |
| dyffryn | gleann |
| eglwys | eaglais |
| erw | acra |
| ffin | teorainn, imeallchríoch |
| ffordd | bealach, bóthar |
| ffos | díog,, claí |
| ffridd | féarach sléibhe |
| ffynnon | fuarán |
| garth | droim, imfhálú |
| glan | bruach abhann, cladach |
| glyn | gleann |
| gwaun | móinteach |
| hafod | feirm samhraidh |
| hafn | ailt |
| hendre | feirm gheimhridh |
| llan | paróiste, eaglais paróiste |
| llannerch | réiteach |
| llech | leac, scláta |
| llyn | loch |
| maen | cloch |
| mawr | mór |
| melin | muileann |
| merthyr | mairtíreach |
| moel | maol, lom |
| môr | mór |
| morfa | riasc goirt |
| mynydd | sliabh, móinteach |
| nant | sruthán, altán, srúill |
| newydd | nua |
| ogof | uaimh, cuas, fochla |
| pandy | muileann úcaireachta |
| pant | log, gleann |
| parc | garraí, páirc, gort |
| pen | ceann, deireadh |
| penrhyn | ceann tíre |
| pentre | sráidbhaile |
| Pîl, Pill | limistéar taoide uiscebhealaigh, a úsáidtear mar chuan |
| pistyll | eas |
| plas | halla, teach mór, áras |
| pont | droichead |
| porth | cuan, geata |
| pwll | linn |
| rhaeadr | eas |
| rhiw | cnoc, fána |
| rhos | móinteán, ceann tíre |
| rhyd | ath |
| sarn | cabhsa |
| sir | contae,sír |
| stryd | sráid |
| tafarn | ósta, teach tábhairne |
| ton | talamh bán |
| traeth | trá |
| tref | sráidbhaile, baile |
| tŷ | teach |
| y, yr, 'r | an |
| ynys | oileán, móinéir abhann |
| ysbyty | ospidéal |
| ysgol | scoil |
| ystrad | urlár gleanna |
Áiteanna sa Bhreatain Bheag a bhreathnaíonn a n-ainmneacha Breatnaise agus Béarla an-difriúil óna chéile
[cuir in eagar | athraigh foinse]| Ainm Béarla | Ainm Breatnaise | Nótaí |
|---|---|---|
| Anglesey | Ynys Môn | Ainm Béarla díoraithe ón Lochlannais a chiallaíonn "oileán Ongull", ainm Breatnais a bhainteach le (ach is dócha a bhí ann roimh) an leagan Laidine Mona |
| Bangor-on-Dee | Bangor-is-y-coed | Tagraíonn an t-ainm Béarla do chóngaracht an tsráidbhaile d'Abhainn Dee (Breatnais:Afon Dyfrdwy). Ciallaíonn an t-ainm Breatnais "Bangor (lonnaíocht laistigh de chlaí caolaigh) faoi bhun an choill/na gcrann |
| Bardsey | Ynys Enlli | Ainm Béarla díoraithe ón Lochlannais a chiallaíonn "Bard's island" (is dócha gur ainm duine é "Bard"), ainm Breatnaise díoraithe is dócha ó Ynys Fenlli, "oileán Benlli" [6]
nó b’fhéidir ón tSean-BhreatnaisYnis en Lliv a chiallaíonn "Oileán san Taoide". |
| Blackwood | Coed-duon | Ciallaíonn an dá ainm Béarla agus Breatnais "coillearnach dhubh" |
| Brecon | Aberhonddu | Ainm Béarla díorthaithe ó Brycheiniog, Breatnais ón abhainn Afon Honddu |
| Bridgend | Pen-y-bont (ar Ogwr) | Ciallaíonn an dá ainm Béarla agus Breatnais "Ceann an Droichid" |
| Builth (Wells) | Llanfair-ym-Muallt | Eascraíonn an dá ainm Breatnaise agus Béarla ón mBreatnais bhunaidh Buellt, a chiallaíonn "féarach bó", agus an t-ainm Breatnaise ag athrú leis an tagairt bhreise d'"Eaglais Naomh Muire" |
| Cardigan | Aberteifi | Ainm Béarla díorthaithe ó Ceredigion, Breatnais ón abhainn Afon Teifi |
| Chepstow | Cas-gwent | Ainm Béarla a chiallaíonn "áit le margadh", Breatnais a chiallaíonn "Caisleán Gwent" |
| Chirk | Y Waun | Ainm Béarla díoraithe ón Lochlainnis "Kirk", a tháinig chun bheith measctha ag am éigin leis an aistriúchán Béarla nua-aimseartha "Eaglais," Breatnais a chiallaíonn "an móinteach" |
| Cowbridge | Y Bont-faen | Ainm Béarla a chiallaíonn "droichead a úsáideann ba", Breatnais a chiallaíonn "an droichead cloiche" |
| Fishguard | Abergwaun | Ainm Béarla díoraithe ón Lochlainnis a chiallaíonn "clós éisc", Breatnais ón abhainn Afon Gwaun |
| Haverfordwest | Hwlffordd | Ciallaíonn an t-ainm Béarla "Áth an Iarthair a úsáideann gabhair". ciallaíonn Hwlford "áth a úsáideann gabhair"; Cuireadh Iarthar leis sa chúigiú haois déag chun an baile a idirdhealú ó Hereford[7][8] An t-ainm Breatnaise díoraithe ón ainm Béarla. |
| Hawarden | Penarlâg | Ainm Béarla a chiallaíonn "imfhálú ard", Breatnais a chiallaíonn "talamh ard ina bhfuil an-chuid eallaí ann. |
| Hay (-on-Wye) | Y Gelli (Gandryll) | Ciallaíonn an dá ainm Béarla agus Breatnais "foraois iata" |
| Holyhead | Caergybi | Ainm Béarla a chiallaíonn "ceann tíre naofa", Breatnais a chiallaíonn "Dún (Naomh) Cybi. |
| Knighton | Tref-y-clawdd | Ainm Béarla a chiallaíonn "baile na ridirí", Breatnais a chiallaíonn "baile in aice le claí [Offa]. |
| Menai Bridge | Porthaethwy | Ainm Béarla a cuireadh i bhfeidhm tar éis droichead thar Caolas Menai a osclaíodh sa bhliain 1826, Breatnais a chiallaíonn "bád farantóireachta mhuintir Daethwy" |
| Milford (Haven) | Aberdaugleddau | Ainm Béarla díoraithe ón Lochlainnis a chiallaíonn "góilín ghainmheach", Breatnais ó Inbhear Daugleddau. |
| Mold | Yr Wyddgrug | Ainm Béarla ón bhFraincis Normannach "mont hault" nó "cnoc ard", Breatnais a chiallaíonn "an dumha le carn adhlactha" |
| Monmouth | Trefynwy | Tagann an dá ainm ón abhainn áitiúil Afon Mynwy, an t-ainm Béarla a chiallaíonn "béal Mynwy" agus an Breatnais a chiallaíonn "baile ar an Mynwy" |
| Montgomery | Trefaldwyn | Ainm Béarla ón tiarna Normannach (Baldwin de Boulers) a thóg an caisleán, Breatnais a chiallaíonn "baile Bhaldwin" |
| Mountain Ash | Aberpennar | Ainm Béarla ón teach ósta a tharla forbairt thionsclaíoch timpeall air, Breatnais ón abhainn Afon Pennar. |
| Neath | Castell-nedd | Ainm Béarla ón leagan Béarla na habhann Afon Nedd; Breatnais a chiallaíonn "caisleán na habhann (Afon) Nedd" |
| Newport | Casnewydd | Ainm Béarla a chiallaíonn "buirg nua", Breatnais a chiallaíonn "caisleán nua (ar an abhainn Afon Wysg " |
| Newport, Pembrokeshire | Trefdraeth | Ainm Béarla a chiallaíonn "buirg nua", Breatnais a chiallaíonn "baile cois cladaigh" |
| New Radnor | Maesyfed | Ainm Béarla a chiallaíonn "banc dearg" a cuireadh i bhfeidhm ar an sráidbhaile Pencraig ar dtús, Breatnais a chiallaíonn "garraí Hyaidd" |
| Newtown | Y Drenewydd | Ciallaíonn an dá ainm Béarla agus Breatnais "(an) baile nua" |
| Old Radnor | Pencraig | Ainm Béarla a chiallaíonn "banc dearg", ainm Breatnais a chiallaíonn "ceann na carraige" |
| Presteigne | Llanandras | Ainm Béarla a chiallaíonn "teach na sagart", Breatnais a chiallaíonn "Eaglais San Aindrias " |
| Snowdon | Yr Wyddfa | Ainm Béarla a chiallaíonn "cnoc sneachtúil", Breatnais a chiallaíonn "an dumha adhlactha". Is é an t-ainm Breatnaise, arna fhianú ón Mheánaois ná Eryri, a chiallaíonn "ardchríocha" nó "ardtailte". Léiríodh - tá an léirmhíniú traidisiúnta mar "áit na n-iolar" (eryr, "iolar") léiríodh go bhfuil an léirmhíniú traidisiúnta mar "áit na n-iolar" (eryr, "iolar") mícheart ó thaobh na sanasaíochta de. |
| St Asaph | Llanelwy | Ainm Béarla ó thiomnú na hardeaglaise, Breatnais a chiallaíonn "eaglais ar an abhainn Afon Elwy" |
| St Dogmaels | Llandudoch | B’fhéidir go dtagraíonn an dá ainm don naomh céanna nó don bhunaitheoir céanna, agus ‘mael’ (prionnsa) agus ‘tud’ (tír nó muintir) á gcur le Dog/doch mar atá in ‘‘Dog mael’’ agus ‘‘Tud doch’’' |
| Swansea | Abertawe | Ainm Béarla díoraithe ón Lochlainnis a chiallaíonn "oileán Sveyn", Breatnais ón abhainn áitiúil Afon Tawe [9] |
| Usk | Brynbuga | Ainm Béarla ó leagan béarla na hbhainn Afon Wysg. Tá sé le tuiscint go dtagann an t-ainm Breatnaise ó Bryn Buga (Cnoc Buga) nó Bryn Bugeilio (Cnoc an Aoire). |
| Welshpool | Y Trallwng | Ciallaíonn an dá ainm Béarla agus Breatnais "(an) talamh bog nó an bogach", leis an ainm Béarla ag cur "Welsh"leis, b'fhéidir chun é a idirdhealú ó Poole i Dorset. |
Beartas oifigiúil ar logainmneacha sa Bhreatain Bheag
[cuir in eagar | athraigh foinse]Is féidir le hainmniú áiteanna sa Bhreatain Bheag a bheith ina ábhar aighnis agus éiginnteachta. I gcásanna áirithe tá ceist ann ar cheart na hainmneacha Breatnaise agus Béarla a úsáid le chéile, nó logainm amháin, agus cé acu ar cheart tús áite a thabhairt dóibh. I gcásanna eile is é is cúis leis gur tháinig athrú ar an úsáid agus ar an stíl le himeacht na mblianta, agus go bhfuil díospóireacht ann maidir le cén fhoirm nó litriú ar cheart den logainm a úsáid. Tá polasaithe ag Rialtas na Breataine Bige agus ag an tSuirbhéireacht Ordanáis maidir le logainmneacha a chaighdeánú, ag tarraingt ar chomhairle ó Choimisinéir na Breatnaise agus ón Ionad Taighde Logainmneacha in Ollscoil na Breataine Bige, Bangor.
Tá polasaí Rialtas na Breataine Bige maidir le logainmneacha mar atá léirithe ar chomharthaí bóthair laistigh dá dhlínse leagtha amach ina Scéim Breatnaise. Deir sé seo: “Beidh na comharthaí a bhfuilimid freagrach astu (comharthaí mótarbhealaigh agus mórbhóithre den chuid is mó) dátheangach. Beidh comharthaí atá i mBéarla amháin faoi láthair, dátheangach nuair a athrófar iad.. Nuair a bheidh an dá theanga san áireamh ar comhartha amháin le teanga amháin os cionn an chinn eile, leanfaidh an t-ord ina bhfeicfear na teangacha an cleachtas atá glactha ag an údarás áitiúil ina bhfuil an comhartha suite.” Tá feidhm ag an gcoinníoll deiridh toisc go bhfuil discréid ag údaráis áitiúla ar na foirmeacha a úsáidtear ar comharthaí bóthair áitiúla. I gceantair na Breataine Bige ina labhraítear Breatnais go príomha, is gnách foirm Bhreatnaise an ainm a thabhairt ar dtús; i réimsí eile, is gnách an t-ainm Béarla a thabhairt ar dtús.
Deir an treoir freisin: "Beidh na leaganacha Breatnaise agus Béarla den ainm ar chomharthaí ina bhfuil na logainmneacha bainteach le Sasana....". Mar thoradh ar an gcoinníoll seo tá comharthaí nua mótarbhealaigh i ndeisceart na Breataine Bige a thaispeánann na hainmneacha Llundain agus Bryste chomh maith lena n-ainmneacha Béarla, London and Bristol.
Ainmneacha Breatnaise ar áiteanna eile sa Bhreatain Mhór agus in Éirinn
[cuir in eagar | athraigh foinse]Tá ainmneacha sa Bhreatnais nua-aimseartha ar go leor bailte agus gnéithe tíreolaíocha eile ar fud na Breataine Móire agus na hÉireann. I gcásanna áirithe, díorthaíonn siad seo ó na hainmneacha Briotainice a d'úsáideadh le linn nó roimh fhorghabháil na Róimhe: mar shampla, Londain (Londain), Cernyw (Corn na Breataine), Dyfnaint (Devon), agus Ebrauc/Efrog (Eabhrac).
Tá ainmneacha Breatnaise freisin ar go leor bailte contae Sasanacha, a bunaíodh mar chastra Rómhánach agus a bhfuil an iarmhír Béarla "-c(h)ester" orthu anois, ag baint úsáide as an réimír Caer- i bhformhór na gcásanna. I measc na samplaí tá Caer nó Caerlleon (do Chester), Caerloyw (Gloucester), Caerwrangon (Worcester), Caergrawnt (Cambridge, ó Grantchester), agus Caerwynt (Winchester). I gcásanna áirithe eile, is aistriúcháin Breatnaise ar an ainm Béarla iad, a mbíonn tionchar ag traidisiún fileata na Breataine Bige orthu go minic – mar shampla, Oxford (go litriúil, “áth na ndamh”) do Oxford, agus Gwlad-yr-haf ("tír an tsamhraidh"). do Somerset. Tá roinnt "aistriúcháin" earráideacha ann ar nós Rhydwely do Bhedford, a thagann ó ainm pearsanta Béarla Beda, agus ní ón ainmfhocal "bed" (Breatnais (g)wely leaba). Tá foirmeacha Breatnaise dá n-ainmneacha Béarla forbartha ag roinnt cathracha Sasanacha a d’fhorbair le déanaí, ach a raibh naisc tráchtála ag muintir na Breatnaise leo trí thrádáil nó trí cheangail eacnamaíocha eile ar nós imirce daonra. Samplaí is ea Bryste (Bristol) agus Lerpwl (Learpholl), cé go maíonn cuid acu go bhfuil díorthú Breatnaise féideartha ag Learpholl ó "Y Llif", ainm don Aigéan Atlantach agus a chiallaíonn "an tuile" mar aon le "pwll" a léiríonn an focal Pool i logainmneacha Béarla agus glactar leis go ginearálta gur de bhunadh Briotainice é.. Tá a leithéid d’ainm dodhéanta sa Bhreatnais, áfach, agus is cinnte nach bhféadfaí “Liverpool” a thabhairt air, a bhfuil a bhunús soiléir Sean-Bhéarla aige.
Is éard atá sa tsraith dheireanach de logainmneacha Breatnaise ná na cinn do lonnaíochtaí i Sasana atá suite gar don teorainn nua-aimseartha leis an mBreatain Bheag. I gcásanna áirithe, ar nós Ross-on-Wye (Rhosan-ar-Wy) agus is dócha Leominster (Llanllieni), is cosúil gur tháinig an t-ainm Béarla ón ainm Breatnaise. I gcásanna eile, mar Llwydlo (Ludlow) agus Henffordd (Henford), tháinig an t-ainm Breatnaise ó ainm Béarla na lonnaíochta. Ciallaíonn an t-ainm Breatnaise ar Shrewsbury, Yr Amwythig, "an dún i scrobarnach", ar teoiric amháin é ar bhunús an ainm Béarla. Tá Oswestry ("crann Oswald") sa Bhreatnais Croesoswallt ("cros Oswald") - cé gur chiallaigh treow san tSean-Bhéarla i ndáiríre "cros" chomh maith le "crann".
Féach freisin
[cuir in eagar | athraigh foinse]- Enwau'r Cymry
- Enwau personol Cymraeg
- Enwau llefydd yn Lloegr sydd o darddiad Brythonig / Celtaidd
- Enwau lleoedd o darddiad Cymreig yn yr Unol Daleithiau
- Enwau lleoedd sy'n tarddu o enwau Cymry yn yr Unol Daleithiau
- Rhestr enwau Cymraeg ar drefi a llefydd eraill yn yr Alban
- Rhestr enwau Cymraeg ar drefi a llefydd eraill yn Iwerddon
- Rhestr enwau Cymraeg ar drefi a llefydd eraill yn Lloegr
Naisc sheachtracha
[cuir in eagar | athraigh foinse]- BBC Wales: What's in a name?
- Welsh Language Commissioner: Place-names Advisory Service Curtha i gcartlann 2015-07-09 ar an Wayback Machine
- Place-names Research Centre, University of Wales
- Ordnance Survey Welsh Language Scheme
- Ordnance Survey Guide to Welsh origins of place names in Britain
- Links to various English-Welsh dictionaries
- Gog, Gwili (2010). "Understanding Welsh Place Names". Northern Eye Books. Curtha i gcartlann 2015-05-16 ar an Wayback Machine
Tagairtí
[cuir in eagar | athraigh foinse]- ↑ Hywel Wyn Owen, The Place-names of Wales, 1998, ISBN 0-7083-1458-9
- ↑ BBC on naming of Aberystwyth
- ↑ Baring-Gould, Sabine. The Lives of the Saints, Vol. 16, "The Celtic Church and its Saints", p. 67. Longmans, Green, & Co. (New York), 1898.
- ↑ Baring-Gould, pp. 39–40.
- ↑ Welsh-English dictionary Curtha i gcartlann 25 Deireadh Fómhair 2007 ar an Wayback Machine
- ↑ Britainnia History: Bardsey Island
- ↑ "John Field, Discovering Place-Names: Their Origins and Meanings, 2005, p.36". Cartlannaíodh an bunleathanach ar 2016-04-12. Dáta rochtana: 2022-07-15.
- ↑ "Our Town", Haverfordwest Town Council Curtha i gcartlann 2021-06-15 ar an Wayback Machine. Retrieved 2 January 2016
- ↑ BBC on names of Swansea Curtha i gcartlann 20 Feabhra 2009 ar an Wayback Machine